Ο Βονιτσάνος Γιώργος Μπελεσιώτης ειναι ο άνθρωπος που ανέδειξε το έθιμο το ψαράδικο καρναβάλι και το γνώρισαν σε όλη την Ελλάδα μέσα από τα ντοκιμαντέρ του.
Σήμερα στη Βόνιτσα το έθιμο έχει την ονομασία του Αχυρένιου – Γληγοράκη το οποίο αναβιώνει κάθε Καθαρά Δευτέρα στη Βόνιτσα. Είναι μια νότα παράδοσης που καταφέρνει συνδυάζοντας σάτιρα και διασκέδαση να προσφέρει κάθε φορά ξεχωριστές στιγμές στους επισκέπτες και τους ντόπιους.
Η παράδοση για το «Ψαράδικο Καρναβάλι» στη Βόνιτσα την Καθαρά Δευτέρα, Λαογραφικό – Ηθογραφικό ντοκιμαντέρ με τους Ψαράδες του Αμβρακικού 1976 ΤΟΥ ΓΙΩΡΓΟΥ ΜΠΕΛΕΣΙΩΤΗ
Το έθιμο του Γληγοράκη
Οι απόψεις για τη προέλευση του εθίμου διίστανται.
Σε μια προσπάθεια να βρούμε τις ρίζες του ερχόμαστε μπροστά σε πολλές και διαφορετικές εκδοχές, η καθεμιά από τις οποίες αποδίδει με το δικό της τρόπο τη γέννηση & καταγωγή του εθίμου. Πρέπει χρονικά να πάμε πολύ πίσω.
Σίγουρα οι ρίζες του ανιχνεύονται στην αρχαιότητα (λατρεία του αρχαίου Θεού Διονύσου) και έχει στοιχεία των αρχαίων τελετών που γίνονταν για την υποδοχή της Άνοιξης.
Με το πέρασμα των αιώνων, νέα στοιχεία προστέθηκαν σ’ αυτό ανάλογα με τις αντιλήψεις που επικρατούσαν στη κοινωνία κάθε εποχή αλλά και την εξέλιξη της κοινωνίας.
Ισχυρές επιδράσεις πρέπει να δέχθηκε την εποχή της ενετοκρατίας (1500-1530) και (1684-1797) περίοδοι κατά τις οποίες αρκετά έθιμα των Ιταλών ήρθαν στη Βόνιτσα. Από το 19ο αι. μέχρι το πρώτο τέταρτο του 20ο τον εορταστικό τόνο έδιναν παρέες μεταμφιεσμένων, που κυκλοφορούσαν στους δρόμους και γύριζαν τα βράδια στις γειτονιές τραγουδώντας άσεμνα και σκωπτικά τραγούδια.
Τη περίοδο αυτή πρέπει να έγινε και η προσθήκη της αχυρένιας κούκλας που συμβόλιζε την απόλυτη φτώχια που βίωναν οι ψαράδες και το κάψιμό της για να ξορκίσουν τη φτώχια και τη μίζερη ζωή. Τους δινόταν επιπλέον έμμεσα η δυνατότητα, να διαμαρτυρηθούν με τη σάτιρα για τη δύσκολη ζωή τους κάτι που δε μπορούσαν να κάνουν άμεσα.
Η παλαιότερη γνωστή αναφορά στο δρώμενο, προέρχεται από φύλο τοπικής εφημερίδας του 1911 όπου γίνεται λόγος για σατυρικές αυτοσχέδιες παραστάσεις που οργάνωναν οι ψαράδες της Βόνιτσας τη Καθαρή Δευτέρα στις φτωχογειτονιές, σε αντίθεση με το καρναβάλι των πλουσίων ή των αστών της προηγούμενης μέρας.
Κατά μία εκδοχή το έθιμο είναι εξέλιξη της σκωπτικής παράστασης κάποιων μοναχών της Αγίας Παρασκευής εις βάρος ενός μοναχού με το όνομα Γρηγόριος.
Άλλη εκδοχή υποστηρίζει, ότι το σημερινό δρώμενο αποτελεί εξέλιξη του παιχνιδιού των παιδιών του Κόκκινου σε βάρος ενός γραφικού τύπου με τα χαρακτηριστικά του Γληγοράκη (ρακένδυτος, με οξύ πνεύμα και υπερμεγέθη σεξουαλικά όργανα). Άλλη άποψη θέλει το Γληγοράκη αγρότη, να ασχολείται με τη θάλασσα, μη γνωρίζοντας τους κινδύνους της και να αποτυγχάνει σε όσα κάνει. Η επικρατέστερη άποψη είναι αυτή που θέλει τον Γληγοράκη ψαρά ο οποίος αρνήθηκε τη θάλασσα και έψαξε τη τύχη του στη στεριά. Η θάλασσα όμως τον εκδικήθηκε και τον έριξε στα ξένα, να ταλαιπωρείται και να μην μπορεί να έχει σταθερή δουλειά.
Η διατήρηση και ο εμπλουτισμός του δρώμενου οφείλεται σίγουρα στους ντόπιους ψαράδες. Κάθε χρόνο την Αποκριά, οι ψαράδες ξαναθυμούνται εκείνο τον ψαρά, τον Γληγοράκη, και τον καταδικάζουν με το δικό τους τρόπο. Αφού πιούν, μασκαρευτούν από το Σαββατόβραδο της Τυρινής έως την Καθαρά Δευτέρα βλέπουν τον αρνητή της θάλασσας να έρχεται όπως τότε, που τον έφεραν σηκωτό για να τον πάνε στο Κοιμητήριο του ψαράδικου συνοικισμού.
Πρόχειρα φτιαγμένος από άχυρο και παλιόρουχα κάνει την είσοδό του πάνω σε γάιδαρο, που τον τραβά ένας δραγάτης και τον παραστέκουν δυο γιδοβοσκοί.
Οι ρόλοι είναι από χρόνια μοιρασμένοι. Η μάνα, η γυναίκα, οι μοιρολογίστρες, ο γιατρός, οι συγγενείς, ο παπάς. Κάθε χρόνο καινούργια βάσανα περιμένουν το Γληγοράκη. Κάθε χρόνο οι προσπάθειες του γιατρού να τον σώσει αποβαίνουν άκαρπες, πεθαίνει.
Η μέρα γέρνει, φορτώνουν το Γληγοράκη πάνω στο γάιδαρο και τον περιφέρουν μοιρολογώντας. Που και που σταματούν και ένας ψαράς ρωτά τον Γληγοράκη:
– Μην έφαγες τ’ ανάποδου τα γης;
– (Όλοι μαζί) : Οτς αφέντη μ’.
– Μην έφαγες το σύρμα του γιαλού (=χέλι);
– (Όλοι μαζί) : Οτς αφέντη μ’.
– Μην έφαγες εκείνο π’ κάν’ πουφ και βγαν’ μαύρο (=σουπιά);
– (Όλοι μαζί) : Οτς αφέντη μ’.
Σε κάθε στάση δίνεται και μια μικρή θεατρική παράσταση.
Ο γιατρός βγάζει γνωμάτευση κάνοντας ερωτήσεις στους συγγενείς και εξετάζει τον ασθενή. Με το πέρασμα των χρόνων η γνωμάτευση άρχισε να προσαρμόζεται στα δεδομένα της κάθε εποχής και κατέληξε σε αναπαράσταση και διακωμώδηση της επικαιρότητας. Μέσα σε μοιρολόγια και θρήνους πλησιάζει ο παπάς με τα παπαδοπαίδια. Τα λόγια του παραλλαγμένα τροπάρια της νεκρώσιμης ακολουθίας.
Το δειλινό στην κεντρική πλατεία της Βόνιτσας δίνεται η πιο μεγάλη παράσταση. Γλέντι με θαλασσινά, άφθονο κρασί, χορός και τραγούδι. Προς το τέλος της τελετής, σε κάποια διακοπή του γλεντιού, κάποιος εκφωνεί τον επικήδειο, που δεν είναι παρά μια καυστική σάτιρα της επικαιρότητας.
Το απόβραδο ο Γληγοράκης στην άκρη του γιαλού ή μέσα σε πρόχειρα κατασκευασμένη βάρκα, ρίχνεται στη φωτιά.
Γύρω από τον αχυρένιο που σιγοκαίγεται, γίνεται το γλέντι κορυφώνεται με χορό και ποτό. Άλλη μια Αποκριά φεύγει μαζί με το Γληγοράκη που θα επιστρέψει του χρόνου, για να σατιρίσει και να διαπομπεύσει πρόσωπα και καταστάσεις, και για να μας υπενθυμίσει, πως ότι είναι παλιό δεν είναι απαραίτητα και ξεπερασμένο.
Στο ψαράδικο καρναβάλι της Βόνιτσας αναφέρεται και το ντοκιμαντέρ του Γιώργου Μπελεσιώτη, το γύρισμα του οποίου έγινε στη Βόνιτσα με τους ψαράδες του Αμβρακικού τη Καθαρή Δευτέρα τα παλιότερα χρόνια.
Ο Γιώργος Μπελεσιώτης για το έθιμο
ΒΙΟΓΡΑΦΙΚΟ Γ. ΜΠΕΛΕΣΙΩΤΗ
Σκηνοθέτης, Ηλεκτρονικός και Δ/ντής Φωτογραφίας, με αντίστοιχες σπουδές, στην Ελλάδα, Γαλλία και Γερμανία.
Μέλος της Ε. Ε. Σκηνοθετών και της Ένωσης Εικονοληπτών Επικαίρων και Τηλεόρασης.
Για 12 χρόνια (1963-1975) ασχολήθηκα με το πολιτικό ρεπορτάζ για λογαριασμό ξένων TV και αργότερα με ΕΡΤ, ενώ παράλληλα γύρισα πολλά επιστημονικά ντοκιμαντέρ, για το Ε.Μ.Πολυτεχνείο ( Αντοχή σκυροδεμάτων στους σεισμούς – Γεωλογικά φαινόμενα, – Γεωθερμία, – Χυτεύσεις Μετάλλων, – Ηλεκτρονικοί Υπολογιστές Δοξιάδη, κ.α. ).
Από το 1975, ασχολήθηκα συστηματικά με το ντοκιμαντέρ, στο οποίο και διακρίθηκα.
1975 Γαλήνη 30΄ Χρηματικό βραβείο, ενισχυόμενης ταινίας του Υπ. Βιομηχανίας. 6628/119/29
1976 Λαϊκές ζωγραφιές στην Ήπειρο 16΄ 30΄΄
Προβολή στο Φεστιβάλ της Θεσσαλονίκης το 1977.
Προβολή στο Inter Film Festival srort et tourisme στην Krinj Yugoslavia 1979 και Χρηματικό βραβείο ενισχυόμενης ταινίας του Υπ. βιομηχανίας 40749/788/2-12-78.
1977 Ετάνα. Ο πρώτος αστροναύτης. 14΄ 30΄΄
Α΄ Βραβείο Φεστιβάλ Θεσσαλονίκης 1977.
Προβολή στο κέντρο Πομπιντού, στα πλαίσια των εκδηλώσεων για την Ελλάδα, το 1981.
Χρηματικό βραβείο Προστατευόμενης ταινίας του Υπ. Βιομηχανία 78766/1054/77.
1978 Τιμής ένεκεν 30΄
Χρηματικό βραβείο προστατευόμενης ταινίας ΥΠ.Π.Ε. 40130/413/79
1979 Στα γρέκια του βάτου 30΄
Προβολή στο Φεστιβάλ Θεσσαλονίκης 1978
Προβολή στο κέντρο Πομπιντού, στα πλαίσια των εκδηλώσεων για την Ελλάδα το 1981.
Χρηματικό βραβείο προστατευόμενης ταινίας του ΥΠ.Π.Ε 81087/80.
1980 Σπήλαια. Ένας ο άγνωστος κόσμος 21΄
Προβολή στο Φεστιβάλ Θεσσαλονίκης 1980
1981 Αμβρακικος. Αυτός ο βιότοπος 30΄
Προβολή στο Φεστιβάλ Θεσσαλονίκης 1981
Διεθνή διάκριση (Βραβείο), εκπροσωπώντας την Ελλάδα και την ΕΡΤ, στο Παγκόσμιο Φεστιβάλ TV στη Ρίγγα της Λετονίας, με θέμα <Άνθρωποι και Θάλασσα>.
Προβολή στο Παγκόσμιο Συνέδριο Ιχθυολόγων στη Στοκχόλμη το 1985.
1982 Ψαράδικο καρναβάλι 20΄
Λαογραφικό – Ηθογραφικό ντοκιμαντέρ, με τους Ψαράδες της Βόνιτσας και του Αμβρακικού.
1983 Χελια – Οι μετανάστες του βυθού 30΄
Χρηματικό βραβείο ενισχυόμενης ταινίας του ΥΠ.Π.Ε. 61878/84. Προβολή στο Παγκόσμιο συνέδριο Ιχθυολόγων στη Στοκχόλμη 85.
Το 1984 – 87 γύρισα για την ΕΤ 1 δέκα ημίωρα ντοκιμαντέρ,
με τίτλο, Ελληνικοί βιότοποι (-Ελληνική γη – Λίμνες – Ποτάμια – Καλαμαράς – Αχέροντα – Λούρος, – Άραχθος – Αχελώος – Αμβρακικός Κόλπος – και Ακτές του Ιονίου-).
Το 1988-89 Ο Υδάτινος πλούτος της γης μας, με περιεχόμενο, τα ιαματικά και θερμομεταλλικά νερά.
1992 : Μαδουρή, Το νησί του Βαλαωρίτη 50΄
Ιστορικό-Λαογραφικό ντοκιμαντέρ για τον Αρ. Βαλαωρίτη και το έργο του. Προβολή στον –Παρνασό – απ την Εταιρεία Λευκαδικών Μελετών.
1994 Τα κάστρα της λευτεριας 30΄
Ιστορία-Λαογραφία-Αρχιτεκτονική των Ακαρνάνων, απ τους Αρχαίους χρόνους, μέχρι το 1862.
1996 Λευκάδα. Το νησί του λόγου και της τέχνης 42΄
Λαογραφικό ντοκιμαντέρ για την Λευκάδα.
Πέρα των άνω ντοκιμαντέρ, των οποίων Σενάριο. Σκηνοθεσία και Φωτογραφία είναι δική μου, εργάστηκα παράλληλα σε άπειρες κιν/κές και τηλεοπτικές εργασίες, σαν Σκηνοθέτης, Δ/ντής Φωτ/φίας, και Μοντέρ.
Στο αρχείο έμεινε υλικό, που κινηματογραφήθηκε, εμφ/κε και τυπώθηκε κατά τη διάρκεια της επαγγελματικής μου καριέρας και επεξεργάσθηκα αργότερα ψηφιακά, σε Beta Digital, για την προβολή τους, απ την ΤV της Βουλής, και είναι
Στα ερημοκλήσια της Βόνιτσας 17΄
Ματιές και δοξαριές (Περιπλάνηση στη φύση) 30΄
Στη λιμνοθάλασσα του Μεσολογγιού 30΄
Το 1980, υπέδειξα λατρευτικό σπήλαιο του Πανός, με εκατοντάδες ειδώλια στην περιοχή της αρχαίας Αλυζίας, και το 1985, άλλο λατρευτικό σπήλαιο Νυμφών, με ειδώλια, στην περιοχή Παλιάμπελα, του Δήμου Ανακτορίου.
Συνέγραψα συνεργαζόμενος με την Κα Μαντώ Καραμπεσίνη, Δ\ρια του Νομισματικού Μουσείου,
το Αρχαίο Ελληνικό νόμισμα και με τον κ. Σ. Δάκαρη, ανασκαφέας της Δωδώνης, τα σενάρια, Δωδώνη και Δίον.
Τελευταίο μου πόνημά, είναι Η ΙΘΑΚΗ ΜΟΥ
Εξέδωσα το τεχνικό βιβλίο, ΦΙΛΜ – ΦΩΣ – ΧΡΩΜΑ, για τη θερμοκρασία χρώματος, που το προτίμησαν οι φοιτητές της Φυσικομαθηματικής του Πανεπιστημίου Αθηνών και συνεργάσθηκα, με πολλά φωτογραφικά περιοδικά.
Η προσφορά μου στην Τέχνη, κρίθηκε σύμφωνα με το νόμο 3075 – απ την επιτροπή του Υπουργείου Πολιτισμού, με την απόφαση 27098\29 Μαρτίου 2004, διακεκριμένη και μου χορηγήθηκε τιμητική σύνταξη του 1ου μισθολογικού κλιμακίου του Ν 2470\Ι997.
Η Ζωή του μεσα στο χρόνο σε φωτο,
Στη σχολή κινηματογράφου
1956 <Ο ΚΟΥΤΣΟΣ ΨΑΡΑΣ>
Για διπλωματικές εξετάσεις, στη σχολή κινηματογράφου.
1956 Βοηθός σκηνοθέτη, Χ. Αποστόλου στην ταινία
ΡΑΝΤΕΒΟΥ ΜΕ ΤΟΝ ΕΡΩΤΑ Διακρίνονται ο Μανέλης,
η Ιωάννα Αλβα. Οπερατέρ ο Νίκος Γαρδέλης
1957-1959 Στο στρατό (τεθωρακισμένα)
Στον όρχο αρμάτων, στην Ξάνθη.
1961 – 1964 Βερολίνο. Στην Altmann und Bohning ως προϊστάμενος συνεργείου, αυτοματισμών,
με δίπλωμά αριστούχου ηλεκτρονικών του Ινστιτούτου Ευρωπαϊκών Σπουδών. ΩΣ ΞΕΝΟΣ ΑΝΤΑΠΟΚΡΙΤΗΣ
1966 < Ιουλιανά>
1964 Με τον Ανδρέα Παπανδρέου
Περιοδεία Κωνσταντίνου – Άννας Μαρίας στη Πελοπόννησο
Στα ανάκτορα Τατοΐου, με τη γέννηση της Αλεξίας
1969…. Με το συνάδελφο Τσαγγάρη, της ΥΕΝΕΔ,
στα γυμνάσια του Στόλου, στο Αιγαίο.
1973 Στο σπίτι του Μίκη Θεοδωράκη, την ημέρα της αποφυλάκισης του.
1974… Με τον ανταποκριτή του Ρόιτερ κ. Ρήγο, στο σπίτι της Ελένης Βλάχου,
Με τους σπηλαιολόγους της ΕΠΕΑΝ , κάπου στον Παρνασσό.
- Στο Φεστιβάλ Θεσσαλονίκης, παίρνοντας το Α βραβείο για τον < ΕΤΑΝΑ >
